پشت پرده پالونیا: مزایا و معایبی که باید بدانید!

درخت پالونیا گونه‌ای غیر بومی است که رشد آن می‌تواند مانع از رشد گیاهان بومی شود. به همین دلیل، کاشت این درخت در برخی مناطق ممنوع اعلام شده است. در این محتوا قصد داریم به بررسی معایب درخت پالونیا پرداخته و تأثیرات آن بر زمین‌های کاشت و محیط اطراف را تحلیل کنیم.

معرفی درخت پالونیا:

پیش از بررسی معایب درخت پالونیا، لازم است ابتدا با این درخت آشنا شویم. درخت پالونیا که به نام علمی Paulownia tomentosa شناخته می‌شود، یک درخت کوچک تا متوسط است که زادگاه اصلی آن کشور چین می‌باشد. این درخت ابتدا به عنوان گیاهی زینتی به آمریکای شمالی معرفی شد و سپس برای مصارف تجاری پرورش یافت. پالونیا بهترین رشد را در خاک‌های مرطوب با زهکشی مناسب و شیب‌های تند یا دره‌های باز دارد؛ اما همچنین قادر است خود را در مکان‌هایی با خاک بی‌کیفیت مانند معادن متروکه سطحی، حاشیه جاده‌ها، راه‌آهن‌ها و آبراهه‌های صخره‌ای حفظ کند. یکی از معایب این گونه گیاهی آن است که به عنوان «درخت تهاجمی» شناخته می‌شود زیرا پس از ورود به یک منطقه جدید، رشد سریع و گسترده‌ای دارد.

در چین، این گونه گیاهی با نام‌هایی همچون “درخت شاهزاده خانم”، “درخت ملکه” و “درخت سلطنتی ملکه” معروف است. طبیعت تهاجمی آن باعث تخریب اکوسیستم‌های بومی شده و گفته شده بخشی از اکوسیستم‌های بومی ایالت مین تا فلوریدا و تگزاس همچنین بخش شمال غربی اقیانوس آرام را تحت تأثیر قرار داده‌اند. باوجوداین ویژگی‌ها همچنان مورد توجه قرار دارند زیرا سایه وسیعی ایجاد کرده و سرعت رشد بالایی دارند.

درخت پالونیا در دوره شکوفایی خود با برگ‌های بزرگ و گل‌های خوشه‌ای به رنگ سفید مایل به بنفش جلوه‌گری می‌کند. در مناطق آسیایی، علاوه بر جنبه تزئینی آن، از تنه این درخت برای کاربردهای مختلف صنعتی بهره‌برداری می‌شود. از جمله:

• ساخت میز و مبلمان
• تهیه ی مداد و کاغذ
• تهیه تخته سه لایه
• ساخت آلات موسیقی
• تغذیه دام
• تولید کبریت
• تهیه کود از برگ و گل

ممنوعیت کاشت درخت پالونیا در برخی کشورها :

در بخش پیشین به برخی از معایب نهال پالونیا اشاره شد. مسئله اصلی حضور این گیاه در یک محیط، تخریب اکوسیستم بومی آن منطقه است. یکی از دلایلی که در تیر ماه سال ۱۳۹۹ رئیس بخش تحقیقات منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی اعلام کرد که کاشت قلمه و نهال پالونیا در این استان ممنوع است، همین موضوع بوده است. توحید ابراهیمی در مصاحبه‌ای بیان داشت که درخت پالونیا گیاهی غیر بومی است و با دریافت نور کافی به سرعت رشد می‌کند. برگ‌های بزرگ و ریشه‌های قوی آن مانع از رشد گیاهان بومی خواهد شد.

همچنین در ادامه باید به معایب درخت پالونیا اشاره کنم که این درخت نیازمند آب فراوانی است. بنابراین، کاشت آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک مناسب نیست و می‌تواند علاوه بر آسیب به اکوسیستم منطقه، هزینه‌های زیادی را نیز به همراه داشته باشد. تأمین آب، که امروزه بسیار دشوار شده است، از جمله این هزینه‌هاست. این موضوع نه تنها در ایران بلکه در کشورهای غربی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، حضور این گونه گیاهی در آمریکا باعث تخریب بخشی از اکوسیستم بومی شده و وزارت کشاورزی آمریکا ورود آن را ممنوع کرده است.

ورود درخت پالونیا به ایران :

پالونیا درختی آسیایی است که همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، به آمریکا نیز وارد شده است. در دهه ۱۹۶۰ این درخت به وین راه یافت. همان‌گونه که در معایب پالونیا ذکر شد، این گونه توانست در مدت کوتاهی به تعداد زیادی رشد کند و اغلب در مکان‌های کم ارتفاع و گرم زیر ۴۵۰ متر از سطح دریا توسعه یابد. حضور آن نه تنها به گیاهان دیگر آسیب می‌رساند، بلکه تغییرات اقلیمی نیز ایجاد می‌کند. پس از ورود به آمریکا، مشکلات متعددی را سبب شد. این گونه توسط هیئت علمی سابق دانشکده منابع طبیعی گرگان بدون توجه کافی به معایب و مشکلات احتمالی وارد ایران گردید و بدون هماهنگی یا دریافت مجوزهای لازم از مسئولان مربوطه انجام پذیرفت. بسیاری از افراد با حمایت از سرعت تکثیر آن، پالونیا را به عنوان یک منبع اقتصادی برای تولید چوب معرفی کردند؛ اما واقعیت این است که چوب آن ارزش کمتری دارد.

روش تکثیر درخت پالونیا :

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، یکی از معایب درخت پالونیا، تکثیر سریع و جلوگیری از رشد گیاهان بومی است. این درخت قادر است جوانه‌ها و ریشه‌های خود را با سرعت زیادی تکثیر کند. یک درخت به تنهایی می‌تواند سالانه تا ۲۰ میلیون بذر تولید نماید که به راحتی توسط باد و آب پراکنده می‌شوند. بدین ترتیب، این درخت به آسانی وارد اکوسیستم‌های بومی مناطق مختلف شده و موجب تخریب آن‌ها می‌گردد. با گسترش سریع ریشه‌های خود، تمامی مواد مغذی را جذب کرده و همچنین سایه‌ای ایجاد می‌کند که مانع رشد گیاهان اطراف خواهد شد.

بررسی فواید درخت پالونیا :

متأسفانه، قطع گسترده درختان در جنگل‌های مختلف منجر به بروز خشکسالی و سیل شده است. طبق اعلام سال ۱۳۹۸، به طور میانگین دو میلیون هکتار کمبود جنگل در ایران رخ داده است. این چوب‌ها عمدتاً در صنایع مبلمان‌سازی، اسلحه‌سازی، کشتی‌سازی و کاغذ مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اگر با معایب درخت پالونیا آشنا هستید اما همچنان قصد دارید از آن برای مصارف تجاری استفاده کنید، باید با نحوه مدیریت این درخت آشنا شوید. رشد سریع این درخت می‌تواند نیاز چوبی کشور را تأمین کرده و از تخریب بیشتر جنگل‌های بومی جلوگیری کند. با این حال، همانطور که اشاره شد، باید آن را در مناطقی پرورش داد که به محیط زیست آسیب نرساند.

خطرات کاشت درخت پالونیا در مناطق شهری :

درخت پالونیا دارای ریشه‌ای بلند است که ابتدا به صورت عمودی و سپس به صورت افقی رشد می‌کند. کاشت این درخت در مناطق شهری ممکن است مخاطراتی را ایجاد کند، از جمله شکستن شاخه‌ها و گاهی تنه درخت که می‌تواند منجر به شکستگی لوله‌ها و پارگی کابل‌های برق و تلفن شود. علاوه بر این، دانه‌های سبک و گرده‌های تولید شده از گل‌های آن ممکن است مشکلات تنفسی برای شهروندان ایجاد نماید. همچنین، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع به دلیل مصرف بالای آب توسط این گونه از درختان، کاشت آن‌ها را توصیه نمی‌کند.

خلاصه معایب درخت پالونیا :

• مصرف آب بالا
• گسترش سایه و محدودیت رشد گیاهان مجاور
• تغییرات احتمالی اقلیم
• تهدید گیاهان بومی
• خطرات کاشت در مناطق شهری (شکستگی و آسیب)
• تکثیر سریع و تخلیه مواد مغذی خاک

در پایان، به این نکته اشاره شد که درخت پالونیا می‌تواند در صنایع چوب مورد استفاده قرار گیرد، اما برخی معتقدند که کیفیت این چوب نسبت به سایر چوب‌ها پایین‌تر است و کاشت و استفاده از آن توصیه نمی‌شود. در مقابل، باید بر افزایش جنگل‌کاری با درختان بومی تمرکز کرد و از اکوسیستم موجود حمایت نمود و همچنین از قطع بی‌رویه درختان جلوگیری کرد.